Jak spawać stal nierdzewną - zagrożenia i BHP

Artykuł omawia główne zagrożenia związane ze spawaniem stali odpornych na korozję oraz sposoby przeciwdziałania im. Znajomość niebezpieczeństw i sposobów zapobiegania im jest niezwykle ważna zarówno dla pracodawcy, jak też dla pracownika.

Proces spawania wystawia spawacza na szereg szkodliwych oddziaływań:

• Intensywne pole elektromagnetyczne
• Szkodliwe gazy i dymy
• Promieniowanie
• Hałas
• Gorąco

Jednak spawanie stali odpornej na korozję wiąże się z szczególnymi zagrożeniami, a to ze względu na zawartość chromu i niklu w składzie stali.

Pole elektromagnetyczne

Intensywne pole elektromagnetyczne towarzyszące procesowi spawania należy traktować jako zagrożenie szczególnie wtedy, gdy spawacz pracuje w tym charakterze przez długi czas, wiele godzin każdego dnia.

Jak się chronić?

Zminimalizowanie wpływu pola elektromagnetycznego zwykle polega na odpowiednim oznaczeniu źródeł pola oraz możliwym odsunięciu ich od spawacza oraz ograniczeniu czasu pracy na dobę, odpowiednim do intensywności pola.

Coraz częściej wykorzystuje się też spawanie impulsowe lub spawanie prądem przemiennym, co umożliwia ograniczenie emisji poprzez tworzenie pól impulsowych.

Szkodliwe gazy i dymy

Spawanie powoduje wydzielanie się szkodliwych pyłów, dymów i toksycznych gazów. Pyły i dymy mogą być widoczne gołym okiem, natomiast gazy są przeważnie niemożliwe do obserwacji okiem nieuzbrojonym.

Dymy powstałe przy spawaniu stali odpornej na korozję są szczególnie niebezpieczne, bo zawierają związki chromu oraz niklu. W przeciwieństwie do pyłów mogą pozostać w powietrzu przez dłuższy czas i wywrzeć wpływ na organizm spawacza.

Związki sześciowartościowego chromu występujące w dymach spawalniczych są rakotwórcze i powodują zmiany w nerkach oraz w układzie oddechowym. Związki chromu (VI) o udowodnionym działaniu rakotwórczym bądź rozpatrywane pod kątem rakotwórczości to:

• Tlenek chromu (VI)
• Tritlenek chromu
• Dichromian (VI) potasu
• Dichromian (VI) sodu
• Ditlenek chromu
• Chromian (VI) potasu
• Chromian (VI) sodu

Związki niklu również są rakotwórcze i powodują zmiany w układzie oddechowym, których skutkiem mogą być zwłóknienia, astma i choroby nowotworowe płuc i nosa. Związki niklu o udowodnionym działaniu rakotwórczym to:

• Tlenek niklu (II)
• Tlenek niklu (VI)
• Tritlenek niklu

Jak się chronić?

Po pierwsze należy wybrać właściwy gaz osłonowy. Najwyższa emisja pyłów i dymów występuje przy spawaniu stali odpornych na korozję w atmosferze czystego argonu oraz mieszanin argonu z dwutlenkiem węgla. Zaleca się mieszaninę argonu z tlenem, bez dwutlenku węgla.

Po drugie tam, gdzie to możliwe, należy stosować odciągi spawalnicze lub dmuchawy. Mobilne urządzenia do usuwania dymów spawalniczych można szybko rozłożyć na miejscu pracy i zapewniają wysoki stopień bezpieczeństwa.

Można też stosować środki ochrony układu oddechowego w połączeniu z maską spawalniczą, na przykład aparaty wężowe sprężonego powietrza, pochłaniacze i filtropochłaniacze.

Przy spawaniu metodą GMAW emisja dymów jest zależna też od natężenia prądu spawania i charakteru przepływu ciekłego metalu w łuku spawalniczym. Łuk natryskowy powoduje ponad dwukrotnie większą emisję dymów niż łuk zwarciowy.

Promieniowanie

Łuk spawalniczy wydziela promieniowanie w zakresie od podczerwieni, przez promieniowanie widzialne, aż do nadfioletu. Wszystkie rodzaje promieniowania występujące podczas spawania są bardzo szkodliwe dla oczu spawacza, ale także dla skóry spawacza i powodują wiele schorzeń, na przykład:

• zaćma
• stany zapalne oczu
• zmiany siatkówki (nawet jej odklejenie)
• zmiany dna oka
• oparzenia skóry
• zmiany nowotworowe skóry

Aby chronić się przed promieniowaniem, należy stosować środki ochrony osobistej, czyli maski, półmaski i ćwierćmaski spawalnicze.

Hałas

Hałas dość często występuje przy okazji procesu spawania. Hałas na miejscu pracy nie powinien przekraczać następujących wartości:

• 85dB dla średniego poziomu ekspozycji
• 115dB dla maksymalnego poziomu dźwięku
• 135dB dla hałasów chwilowych

Gdy poziom hałasu przekracza 80dB, spawacza należy wyposażyć w zatyczki do uszu lub innego rodzaju ochronniki słuchu.

Porażenie prądem elektrycznym

Do porażenia prądem może dojść podczas obsługi wadliwych spawarek oraz przy niedostatecznej ochronie przeciwporażeniowej. Spawanie wewnątrz ciasnych obietków, na przykład wewnątrz zbiorników, zwiększa ryzyko porażenia.

Jak się chronić?

Należy upewnić się, że odzież i obuwie ochronne znajdują się we właściwym stanie. Mokra lub brudna odzież, dziurawe buty oraz wilgotna podłoga zwiększają ryzyko porażenia. Warto stosować też maty ochronne, by galwanicznie odseparować spawacza od uziemienia.

Spawając w warunkach specjalnych należy stosować się do specjalnych przepisów BHP opisujących metody postępowania w takich sytuacjach.