Wyżarzanie odprężające

Wyżarzanie odprężające ma na celu zmniejszenie naprężeń spawalniczych, odlewniczych, cieplnych lub spowodowanych obróbką plastyczną. Odprężanie, inaczej niż wyżarzanie normalizujące, zupełne, rekrystalizujące itp. nie wprowadza wyraźnych zmian strukturalnych. Wyroby stalowe w stanie odprężonym mają w oznaczeniu symbol dodatkowy +SR.

Przebieg wyżarzania odprężającego

Odprężanie polega na nagrzaniu przedmiotu do temperatury niższej niż A_C1 (zwykle poniżej 650°C), wygrzaniu w tej temperaturze i następnie powolnym studzeniu.

Temperatura i czas odprężania zależą od rodzaju materiału oraz przyczyn wywołujących naprężenia. Kilka przykładów:

• Naprężenia odlewnicze staliwa usuwa się w temperaturze około 650°C
• Naprężenia po przeróbce plastycznej na gorąco usuwa się w temperaturze 600-650°C
• Naprężenia spawalnicze usuwa się w temperaturze 500-600°C
• Naprężenia cieplne usuwa się w temperaturze 450-500°C
• Naprężenia po przeróbce plastycznej na zimno usuwa się w temperaturze 400-450°C
• Stabilizowanie zachodzi w temperaturze poniżej 150°C, a sezonowanie w temperaturze pokojowej (opis poniżej)

Przedmioty obrabiane plastycznie na zimno odpręża się w temperaturze niższej, niż przedmioty obrabiane na gorąco, bo począwszy od 500°C w stali zachodzi rekrystalizacja i związana z tym zmiana własności wytrzymałościowych, co nie zawsze jest pożądane.

Wyżarzanie odprężające stali narzędziowej - przykłady

Przykładowe parametry wyżarzania odprężającego stali narzędziowej:

• Stal narzędziowa węglowa 1.1620 / N7E: 600-700°C
• Stal narzędziowa do pracy na zimno NMV / 90MNCRV8 / 1.2842: 600-680°C
• Stal narzędziowa do pracy na gorąco WWS1 / X30WCRV5-3 / 1.2567: 600-700°C
• Stal narzędziowa utwardzalna 1.2631 / X50CRMOW9-1-1: 650°C
• Stal narzędziowa do pracy na zimno 50NICR13 / 1.2721: 610-650°C

Brak zmian strukturalnych

Wyżarzanie odprężające polega na wyładowaniu naprężeń przez wewnętrzne odkształcenia plastyczne i nie wiąże się ze zmianami strukturalnymi.

Szczególne rodzaje odprężania

Wyżarzanie odprężające stabilizujące (lub stabilizowanie) wykonywane jest w temperaturze do 150°C i ma na celu zapewnienie niezmienności wymiarowej oraz pewne ograniczone zredukowanie naprężeń własnych.

Wyżarzanie odprężające samorzutne (lub sezonowanie) to odprężanie zachodzące w temperaturze pokojowej. Czas odprężania może wynosić od kilku miesięcy aż do kilku lat.

Bibliografia

Leszek Adam Dobrzański, Metaloznawstwo i obróbka cieplna, Wydawnictwa szkolne i pedagogiczne, 1986

Paweł Kosieradzki, Obróbka cieplna metali, Państwowe wydawnictwa techniczne